Taliban’ın 15 Ağustos 2021’de Afganistan’da iktidara gelmesinin üzerinden iki yıl geçti. Yönetimin ele geçirilmesinin ardından Taliban yetkilileri, şeriat kuralları temelinde kadın haklarını taahhüt ettiklerini, kadınların çalışmasına izin verileceğini söyledi. , İslam çerçevesinde eğitim almak ve toplumda aktif olmak. Birleşmiş Milletler (BM) ve bağımsız kuruluşların raporları ve Afganistan’daki kadınlara yönelik araştırmalar, kadınların ve kız çocuklarının son iki yılda sistematik olarak toplumdan ve siyasi yaşamdan dışlandığını gösteriyor.
‘HER ZAMAN TEMEL HAKLARIMIZ İÇİN ÇALIŞTIK’
Afganistan’daki hak ihlallerini inceleyen İnsan Hakları İzleme Örgütü araştırmacısı Fereshta Abbasi, “Afganistan hiçbir zaman kadınların yaşamak için ideal bir ülke olmadı. Ancak Taliban iktidara geldikten sonra uğruna savaştığımız her şeyi kaybettik” diyor. Abbasi, yasaya göre Meclis üyelerinin yüzde 25’inin kadın olduğunu belirterek; Kadına yönelik şiddetin ortadan kaldırılmasına ilişkin bir yönetmelik olduğunu ve bu konudan sorumlu bir bakanlık olduğunu hatırlatıyor.
BBC Türkçe’den Günce Akpamuk’un aktardığına göre Abbasi, bu savunma sisteminin Taliban’la birlikte ortadan kalktığını söylüyor: “Bir kadın olarak Afganistan’da farklı seviyelerde savaşıyorsunuz. Mücadeleye aile içinde başlıyorsunuz ve sonra kendinizi topluma, sonra da iş yerinize kanıtlamanız gerekiyor. Yani temel haklar bizim için her zaman bir mücadele olmuştur. Afgan kadınlarının yıllardır uğrunda mücadele ettiği en büyük başarılardan biri de Kadına Yönelik Şiddetin Ortadan Kaldırılmasına Dair Kanun oldu. Bunu kaybettik. Bazı bölgelerde kızların 10 yaşından sonra eğitim alması yasak.
Araştırmacılar, Taliban’ın tamamen merkezi bir yapıya sahip olmadığını söylüyor. Yerel yöneticilerin inisiyatifine göre kurallar değişebilir. Ancak Kabil yani merkezden gelen “6. sınıftan itibaren kızların okula gitmesinin yasaklanması” gibi emirler her bölgede uygulanıyor. BM İnsan Hakları Kurulu’na bağlı BM Kadınlara ve Kız Çocuklarına Yönelik Ayrımcılık Çalışma Kümesi Lideri Dorothy Estrada Tanck, yasakların ekonomik, sosyal ve coğrafi çeşitlilik nedeniyle 34 ilde farklılık gösterdiğini belirtiyor. Kaynak yetersizliğinden dolayı hiyerarşik yapıyı tanımlamanın zor olduğunu ekliyor.
KADINLARIN EVDEN ÇIKABİLMEK İÇİN YANLARINDA ERKEK BULUNMASI GEREKMEKTEDİR
Fereshta Abbasi, Taliban’ın 2 yıldır ülkeyi herhangi bir yazılı düzenleme veya anayasa olmaksızın yönettiğini hatırlatarak, alınan kararların yüzde 80’den fazlasının kadın haklarını kısıtladığını ekliyor. Bunlardan ilki eğitimdir. Ülke genelinde kızların 12 yaşından itibaren eğitim alması yasak. Yani buna üniversite eğitimi de dahil. Kadınların seyahat edebilmeleri için eşlerinin veya bir erkek yakın akrabalarının refakatinde olmaları gerekmektedir. Uzmanlara göre bu kural birden fazla bölgede evlerini terk eden kadınlar için de geçerli. Abbasi, kadınların dışarı çıkarken burka giymeleri gerektiğini, bazı yörelerde yüzlerini de örtmeleri gerektiğini belirtmektedir.
BBC Afgan servisinden Alia Rajai, Kabil’in merkezinde yalnız yürüyen kadınları nadiren gördüğünü ve çoğunun sadece gözlerini açık tuttuğunu söylüyor.
‘ERKEK KONTROLÜ GÜÇLENDİRİYOR’
“Kadın sokakta ‘Neden erkeksiz çıkıyorsun?’ diye sordu. BM Kadınlara ve Kız Çocuklarına Yönelik Ayrımcılık Çalışma Kümesi Lideri Dorothy Estrada Tanck, “Bu, bir sosyal kısıtlama ortamı yaratıyor ve ataerkilliği ve erkek kontrolünü güçlendiriyor” diyor Estrada Tanck, “Canlıyız ama yaşıyoruz” dedi. yaşamıyor.’ Kendi evlerine hapsedildiler” dedi.
Afganistan’da yaşananların manevi sonuçları da var. Abbasi, “Temel olarak iki yıl sonra Afganistan’da kadınların ne hayatı ne de sesi var. “Ülkede kimle konuşursak konuşalım, gelecekten umutları olmadığını söylüyor” diyor. Estrada Tanck’ın müzakerelerden çıkardığı sonuç buna bir örnektir. Kadınların kaygı ve çaresizlik duygularının arttığını belirtiyor: “Eğitim, çalışma ve sokağa çıkma kısıtlamalarının yanı sıra hukuk sistemi de tasfiye edildi. Anayasa ve kadına yönelik şiddet, aile içi şiddetten korunma hakkı kanunları, ihtisas mahkemeleri, kadın konukevleri vb. Evden sadece mahremiyetiyle çıkabilen bir kadın, o kişi tarafından şiddete maruz kalırsa ne yapabilir? Başka bir aile üyesi bulsa bile nereye gidebilir? Bu onları tamamen savunmasız bırakıyor.”
‘ÇOCUK YAŞINDA EVLENME İMKANI ARTIYOR’
Şiddetin yanı sıra zorla ve çocuk yaşta evliliklerin de olduğuna dikkat çeken Estrada Tanck, tüm bunların birbiriyle bağlantılı olduğunun altını çiziyor: “Gelirsiz okula gitmemek, beklentisiz evde oturmak; aile içi şiddet ve ayrıca zorla veya çocuk yaşta evlilik olasılığını artırır. Bazen aileler bunu aşırı yoksulluktan kurtulmanın bir yolu olarak görüyor.”
Abbasi, Taliban’ın iktidara gelmesinin ardından Afgan kadınların Kabil, Herat ve Mezar-ı Şerif’te protestolar düzenlediğini ve bunların şiddetle bastırıldığını hatırlatıyor.
Araştırmacı Abbasi, “Bazı gazetecileri ve protestocuları gözaltına aldılar. Gördükleri kötü muameleyi ve tutuldukları koşulları belgeledik.” “Kadınlar hala her yerde, özellikle Kabil’de protesto ediyor. Bugünlerde ikinci yıldönümü nedeniyle protestolar da var. Taliban buna izin vermiyor, tazyikli suyla veya havaya ateş ederek karşılık veriyor ve kalabalığı dağıtıyor” dedi.
BBC Afgan Servisi’nden Rajai, gözaltıların ardından kadınların artık yüzlerini daha fazla gizleyerek harekete geçtiğini ve basına başvurarak seslerini duyurmaya çalıştıklarını ekliyor: “Kadınlar protestolarda çalışmak istediğini söylüyor, özgürlük talep ediyor. ”
Estrada Tanck, kadınların hala çok küçük dayanışma örgütleri olduğunu belirtiyor: “Direniyorlar. Umudu canlı tutmaya çalışıyorlar. Yine de ellerinden geldiğince yardım ediyorlar. Birçoğumuz için bir ilham kaynağı. Ama desteğe ihtiyaçları var” dedi. (DIŞ HABERLER)
